Leren met social return in een proeftuin bij de IND

“Het is nodig dat iedereen gelijke kansen krijgt op het vinden van een baan,” stelt Aly van Berckel, hoofddirecteur Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Gelijke kansen op het vinden van een baan is nog geen realiteit voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en Van Berckel treedt op als ambassadeur voor deze groep binnen de IND. Intern bewustzijn creëren en mensen meenemen in het doel van een inclusieve arbeidsmarkt is echter niet genoeg. Daarom startte IND afgelopen maanden een proeftuin waarin inkoop en HR van IND samenwerkten om meer arbeidsplaatsen te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. En met succes: op dit moment is in totaal 13,3 fte aan de slag, waarvan 6,9 fte medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een mooi resultaat van een uitdagend proces, waarin samen leren en samen werken van groot belang bleken.  

Beeld: ©Maatwerk voor Mensen

Experimenteren met leerformule

Een van de manieren om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag te laten gaan is via inkoop; specifiek via social return. Bij social return spreekt het Rijk in een aanbesteding een wens of eis uit over de maatschappelijke impact waaraan de opdrachtnemer middels de opdracht dient bij te dragen. Social return-beleid bleek de afgelopen jaren echter weinig effectief. Daarom werd in 2018 gestart met Maatwerk voor Mensen, een programma waarin experimenteren, leren en samenwerken centraal staan om te kijken wat wél werkt. Met ondersteuning van een leerformule met kennis, inspiratie en instrumenten kunnen proeftuinen starten om de mogelijkheden binnen alle fasen van een aanbestedingstraject te vinden om meer impact te maken met social return.

Samenwerking HR en Inkoop

De manager van IND-locatie Ter Apel Rob Klink had al langere tijd contact met Mariëlle Hermans-Cloosen, HR-adviseur op het gebied van de inzet van arbeidsbeperkten, over een project dat geschikt leek om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de kans te geven (weer) aan de slag te gaan: het digitaal archiveren van papieren dossiers. Maar liefst 7,5 kilometer papieren dossiers liggen klaar om gescand worden in Ter Apel. Mariëlle en Rob besloten de handen ineen te slaan met inkoop en startten een proeftuin om samen met collega's en leveranciers te kijken hoe mensen echt aan het werk konden in Ter Apel.

Rob was eerlijk over zijn wens om eerst de weg via inkoop te bewandelen. Met beperkte ervaring met- en kennis van het werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, was inkoop een veilige manier om deze ervaring op te doen.

IND Scannen Ter Apel
Beeld: ©Maatwerk voor Mensen / IND Ter Apel
Documenten scannen in Ter Apel

Beperking van de raamovereenkomst

Welke ruimte biedt een proeftuin?” – deze vraag dook al snel op en bleek moeilijk te beantwoorden. Maatwerk voor Mensen biedt ruimte om te experimenteren met toepassingen van social return, maar hoeveel ruimte hangt af van de casus. De proeftuingroep maakte de keuze de bestaande raamovereenkomst-partners te betrekken. Wat konden zij betekenen bij het invullen van deze vraag? Na aankondiging en uitvraag bleek de spoeling vanuit de bestaande leveranciers dun: ze leverden te weinig kandidaten aan om het project van de groep te krijgen met kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt. De leveranciers van het bestaande contract gaven aan dat ze meer tijd hadden gewild om geschikte kandidaten te vinden. Daarnaast onderkent de proeftuingroep vanuit IND dat ze mogelijk in de aanvraag te veel hadden vastgelegd en vooraf bepaald, zonder eerst de vraag met de leveranciers te bespreken.

De groep bleef echter niet te lang stilstaan bij deze hindernis. Wat nu niet lukt, lukt later misschien wel. De vertraging en hindernis via de weg van inkoop, deed Rob besluiten alsnog de route van individuele plaatsing te kiezen – het zelf in dienst nemen. Floris van den Bergh, een van de portefeuillehouders ‘inzet arbeidsbeperkten’ vanuit de IND, heeft hierbij geholpen.

Ervaring met de doelgroep cruciaal

Rob speelde als opdrachtgever een cruciale rol en vanuit intrinsieke motivatie zette hij door, ondanks de langere tijdslijnen. Hij staat nu positiever tegenover het zelf in dienst nemen door zijn ervaringen: hij heeft mensen op gesprek gehad, 1 week snuffelstage als start, daarna een proefplaatsing van twee maanden. Hierdoor kun je een aardig goed beeld krijgen van hoe mensen functioneren en is zelf aannemen geen barrière meer. Ook heeft het werken met de doelgroep een wervend effect: naarmate er meer mensen uit het doelgroepenregister aan het werk zijn, komt dit terecht in het (lokale) netwerk, o.a. bij jobcoaches, gemeentes, instanties, re-integratiebureaus, etc. Dit netwerk blijkt erg waardevol: er worden nu mensen aangeboden vanuit het netwerk. De kosten om geschikte kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt te vinden is ineens een stuk lager geworden door toegang tot dit netwerk.

Proeftuin is zoeken naar wat wél werkt

Kortom, de proeftuin is geen klassiek succesverhaal. De weg via inkoop bleek lastig, maar de interne samenwerking tussen opdrachtgever, HR en inkoop maakte dat er continue gezocht werd naar andere mogelijkheden om iedereen gelijke kansen te bieden op het vinden van een baan middels dit project.

Ook werd duidelijk dat de intrinsieke motivatie van in dit geval de manager uit Ter Apel ervoor zorgt dat stappen gemaakt (kunnen) worden. Per 28 juli traden nog drie extra mensen in dienst op het project. Deze personen zijn geworven via het ‘reguliere’ uitzendkrachten contract. Interessant is dat aangegeven is bij de leverancier dat we ‘open staan voor mensen uit de doelgroep’ en op deze manier is een persoon uit de doelgroep aangenomen. Zo heeft de proeftuin gezorgd voor een andere aanpak en kijk op het vraagstuk, met hopelijk een inclusievere IND en arbeidsmarkt tot gevolg.

Wil je binnen jouw organisatie ook kansen bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt? Het Netwerk Maatwerk voor Mensen helpt je op weg. In proeftuinen leren en experimenteren professionals binnen het Rijk en leveranciers samen om invulling te geven aan Social Return. Stuur een e-mail naar socialreturn@rijksoverheid.nl of Doe Mee!