'De interesse voor de proeftuinen is enorm'
Als categoriemanagers bij het Rijk zagen Esther Rijken en Fons Buurman dat social return on investment, zoals het in 2011 was gestart, te weinig opleverde. Dat moest anders. ‘We vroegen onze leveranciers waar zij behoefte aan hadden.’ Esther Rijken is, samen met collega's Susanne van den Oudenhoven (HR BZK), Marije Geluk (Inkoop BZK) en Fons Buurman (categoriemanagement I&W) initiatiefnemer van Maatwerk voor Mensen. In het dagelijks leven is ze voor de Rijksoverheid categoriemanager voor Juridische Capaciteit, Interimmanagement & Organisatieadvies. Esther is aangesteld bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).
‘We dachten: als we SROI nu eens wat ruimer nemen’
Ze vertelt: ‘Als de Rijksoverheid voor meer dan 250.000 euro aanbesteedt, gaat het vaak om hoogwaardige arbeid. Simpel gezegd ben je als overheidsdienst op zoek naar mensen die, onder (tijds)druk, op hoog niveau kunnen acteren. Leveranciers zijn wettelijk verplicht ook mensen aan te bieden met een afstand tot de arbeidsmarkt. Maar die worden vervolgens niet geselecteerd omdat er ook (betere) kandidaten zijn die afstand. Gevolg: van social return komt bij hoogwaardige inhuur, en dus bij het gros van de grote opdrachten, weinig terecht.’
Deze constatering wordt ook gedaan in de tussentijdse evaluatie van social return, die in 2014 plaatsvindt. Samen met Fons Buurman en HR- en inkoopcollega's van BZK gaat Esther vervolgens op zoek naar oplossingsrichtingen. Fons is mede-initiatiefnemer van Maatwerk voor Mensen en daarnaast categoriemanager Rijksoverheid voor de categorieën Inkoopadvies en Financieel advies & auditdiensten bij IenW. Fons: ‘We dachten: als we leveranciers nu eens de mogelijkheid bieden om de invulling van SROI iets ruimer te nemen. Als ze een vergelijkbaar doel nu ook eens ergens anders kunnen onderbrengen. En als we dat nu eens niet opleggen, maar eerst met hen in gesprek gaan om te kijken hoe zij dit zien.’
‘Vanuit beleidsdirecties en leveranciers is de interesse voor de proeftuinen enorm.'
Medio 2016 volgt dat gesprek. De leveranciers blijken inderdaad behoefte te hebben aan meer ruimte. Aan de kant van de overheid blijkt die ruimte er juridisch gezien ook te zijn. Esther: ‘Vervolgens konden we proeftuinen gaan opzetten om te experimenteren met die nieuwe ruimte.’
De eerste proeftuin gaat officieel van start op 4 juli 2017. Accountantsbureau KPMG en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) slaan de handen ineen met een project dat jeugdjustitiabelen een nieuwe kans geeft (meer over de proeftuin van KPMG en DJI). De jeugdige delinquenten mogen een mbo-opleiding volgen en worden daarbij begeleid door KPMG. Daardoor kunnen ze na hun detentie een nieuwe, goede start maken die hen hoogstwaarschijnlijk op het rechte pad zal houden. Fons: ‘KPMG was als ‘eerste schaap’ over de dam. Daarna stond de telefoon roodgloeiend.’
Vier maanden later, op 14 november 2017, vindt de kick-off plaats van twaalf proeftuinen met veertig kandidaten, dertien leveranciers en de ministeries van BZK, EZK, LNV, OCW, VWS en JenV. Het succes van de proeftuinen wordt twee dagen later bezegeld. De ICIA (Interdepartementale Commissie Inkopen en Aanbesteden) stemt in met het doorontwikkelen van de proeftuinen als de nieuwe werkwijze waarop de rijksoverheidsdiensten Inkoop, HRM en Beleid samen met de leveranciers bepalen hoe ze social return met de meeste impact kunnen invullen. Met ingang van 2018 vindt de rijksbrede inzet op social return plaats onder de vlag van Maatwerk voor Mensen.
‘KPMG was als ‘eerste schaap’ over de dam. Daarna stond de telefoon roodgloeiend.’
Fons: ‘Het mes snijdt aan meerdere kanten. HRM, Inkoop en Beleid werken samen waar ze dat eerst minder vanzelfsprekend deden. We zijn als overheid op weg met het behalen van onze maatschappelijke doelstellingen. Mensen met afstand tot de arbeidsmarkt komen aan het werk. En leveranciers zijn enthousiast dat ze op deze manier SROI kunnen bewerkstelligen.’
Esther: ‘Vanuit beleidsdirecties en leveranciers is de interesse voor de proeftuinen enorm. Om daaraan tegemoet te komen, hebben we samen met HR en Inkoop van BZK Maatwerk voor Mensen opgezet. Om de Rijkscollega’s te ondersteunen is een adviesteam opgericht om deze beweging verder helpen. Door actief een lerend netwerk op te bouwen en te ondersteunen met de juiste instrumenten. Zo willen we een extra impuls geven aan de doorontwikkeling van social return bij het Rijk. We hopen dat de proeftuinen van 2018 in de nabije toekomst simpelweg de ‘best practices’ van SROI zijn.’